حق نشر، حق تکثیر یا کپیرایت، مجموعهای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورندهی یک اثر اصل و منحصربهفرد تعلق میگیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل میشود. در بیشتر حوزههای قضایی، حق نشر از آغاز پدید آمدن یک اثر به آن تعلق میگیرد و نیازی به ثبت اثر نیست. معادل این حق در نظامهای حقوقی پیرو حقوق مدون و حق مولف است.
دارندگان حق تکثیر برای کنترل تکثیر و دیگر بهرهبرداریها از آثار خود، برای زمان مشخصی حقوق قانونی و انحصاری دارند و بعد از آن اثر وارد مالکیت عمومی میشود. هرگونه استفاده و بهرهبرداری از این آثار منوط به دریافت اجازه از ناشر یا پدیدآورندهی آن اثر میباشد، استفاده در شرایطی که طبق قانون محدودیت یا استثنایی وجود دارد، مانند استفادهی منصفانه، به دریافت اجازه از دارنده حق تکثیر نیاز ندارد. دارندهی حق تکثیر میتواند حقوق خود را به شخص دیگری منتقل کند.
در بعضی از حوزههای قضایی، حقوق اخلاقی یا حقوق معنوی پدیدآورندگان نیز به رسمیت شناخته میشود، مانند حق یاد شدن برای اثر.
مدت زمان محافظت حق تکثیر در حوزههای قضایی مختلف متفاوت است، طول این مدت به عوامل متعددی بستگی دارد، مانند نوع اثر، اینکه آیا اثر منتشر شدهاست یا خیر، یا اینکه اثر به وسیلهی شخص به وجود آمده یا کار مشترک است. در ایالات متحده آمریکا این مدت برای اکثر آثار ۷۰ سال بعد از مرگ مالکِ حق تکثیر است. در ایران این مدت برای آثار عکاسی یا سینمایی ۳۰ سال بعد از نشر اثر میباشد و برای دیگر آثار ۵۰ سال بعد از مرگ ناشر است.
قوانین بینالمللی حق تکثیر
چیزی به نام «حق نشر بینالمللی» که به صورت مدون نوشتههای نویسندگان را در سراسر جهان محافظت کند وجود ندارد. محافظت در مقابل استفاده در هر کشوری به قوانین ملی آن کشور بستگی دارد. بااینوجود، بیشتر کشورها برای آثار خارجی تحت شرایط خاص، محافظتهایی فراهم میکنند که تا حد زیادی به وسیلهی معاهدات و کنوانسیونهای بینالمللی حق نشر ساده شدهاست. دو کنوانسیون مهم در این زمینه وجود دارند، یکی «کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری» و دیگری «کنوانسیون جهانی حق نشر». بااینهمه، کشورهایی وجود دارند که برای کارهای خارجی، محافظت حق نشر کمی ارائه میدهند یا اصلاً ارائه نمیدهند.
در ایران مجموعهای از قوانین، قانون حق تکثیر را تشکیل میدهند، از جمله «قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان»، مصوب ۱۳۴۸، «قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی»، مصوب ۱۳۵۲، «قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانهای»، مصوب ۱۳۷۹ و آییننامهی اجرایی آن، مصوب ۱۳۸۳، «قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری» و مواد ۶۲، ۶۳ و ۷۴ «قانون تجارت الکترونیکی».
ایران از سال ۲۰۰۱ عضو «سازمان جهانی مالکیت فکری» است و تابهحال، تعدادی از پیمانهای مربوط به مالکیت فکری را پذیرفتهاست. ایران در سال ۱۳۸۰ به پیمان مادرید برای ثبت بینالمللی علائم ملحق شد،ولی عضو کنوانسیون برن و هیچیک از کنوانسیونهای بینالمللی مربوط به حق تکثیر نیست و در سازمان تجارت جهانی تنها ناظر است.