ترجمه
ترجمه، درک و تفسیر موضوعات و مفاهیم پدید آمده در یک زبان (زبان مبدأ) و سپس، معادل‌یابی و بازسازی آنها در زبانی دیگر (زبان مقصد) است. ترجمه تنها برگرداندن متن از يک زبان به زبانی ديگر نيست؛ بلكه دادوستد فرهنگ، انديشه، هنر و ادبيات است.
انواع ترجمه
ترجمه را می‌توان به دو گونه‌ی «ترجمه‌ی شفاهی» و «ترجمه‌ی مکتوب» تقسیم کرد. ترجمه‌ی شفاهی، برگردان متن گفتاری از زبان مبدا به زبان مقصد است و ترجمه‌ی مکتوب، برگردان متن نوشتاری از زبان مبدا به زبان مقصد است. براین‌اساس، چهار نوع امکان زیر وجود دارد:
ترجمه‌ی گفتار به گفتار
ترجمه‌ی گفتار به نوشتار
ترجمه‌ی نوشتار به نوشتار
ترجمه‌ی نوشتار به گفتار
همچنین، ترجمه را می‌توان به گونه‌های گسترده‌تری همانند: «ترجمه‌ی صوت به تصویر یا نوشتار، ترجمه‌ی تصویر به نوشتار یا گفتار، ترجمه‌ی زبان ایماء و اشاره به نوشتار یا گفتار و غیره» نیز تقسیم کرد.
انواع روش‌های ترجمه از دیدگاه کت فورد:
- ترجمه‌ی کامل (Full Translation) در مقابل ترجمه‌ی ناقص (Partial Translation):
معیار تقسیم بندی، میزان و مقدار عناصری از زبان مبدأ است که ترجمه می‌شود.
– در ترجمه‌ی کامل، تمامی یک متن ترجمه می‌شود.
– در ترجمه‌ی ناقص، بعضی قسمتهای متن زبان مبدأ، عیناً به متن مقصد منتقل می‌گردد.
- ترجمه‌ی کلی (Total Translation) در مقابل ترجمه‌ی محدود (Restricted Translation):
معیار تقسیم‌بندی، سطوح ساختمانی زبان ( مانند واج‌شناسی، واج‌آرایی، تکواژشناسی و غیره) است.
– در ترجمه‌ی محدود، جایگزینی عناصر متنی زبان مبداً توسط عناصر متنی زبان مقصد در همه‌ی سطوح ساختمانی صورت نمی‌گیرد.
– در ترجمه‌ی کلی، عمل جایگزینی عناصر متنی در کلیه‌ی سطوح از نگاره‌شناسی گرفته تا سطوح معنایی و کاربردی انجام می‌گیرد و عناصر زبان مبداً در هیچ سطحی به زبان مقصد منتقل نمی‌شود.
- ترجمه‌ی آزاد (Free Translation) در مقابل ترجمه‌ی وابسته (Rank-Bound Translation):
معیار تقسیم‌بندی، واحد ساختمانی زبان (کلمه، عبارت، جمله‌ی ساده، جمله‌ی غیرساده و متن) می‌باشد.
– اگر در جریان ترجمه، فرایند جایگزینی عناصر متنی زبان مبداً، با توجه به کل محتوا و پیام و بدون در نظر گرفتن مراتب مختلف واحدهای ساختمانی زبان مبداً انجام گیرد، ترجمه‌ی آزاد نامیده می شود.
– اگر مترجم سعی کند مراتب مختلف زبان مبداً را بدون تغییر به زبان مقصد منتقل کند، یعنی جمله را به جمله، عبارت را به عبارت، کلمه را به کلمه و … ترجمه کند، چنین ترجمه‌ای، ترجمه‌ی وابسته نامیده می‌شود.
مترجم
مترجم کسی است که با دانش و تخصص خود، انتقال معنا و مفهوم متون از زبانی به زبان دیگر را انجام می‌دهد. هر مترجم نه‌تنها باید به هردو زبان مبدا و مقصد و موضوع ترجمه مسلط باشد، بلکه باید با ادبیات و تاریخ و فرهنگ آن زبان‌ها آشنایی کافی داشته باشد، تا بتواند ترجمه‌ای روان، قابل‌فهم و صحیح از متون مورد نظر را ارائه دهد. ازاین‌رو، مترجمان مهمترین عناصر تبادل اطلاعات، ادبیات و فرهنگ و هنر بین ملت‌ها هستند.
انواع مترجم
ازآنجایی‌که زبان پدیده‌ای گسترده و چندجانبه است، فرآیند ترجمه نیز حوزه‌های مختلفی را دربرمی‌گیرد. لذا، ترجمه صنعتی است که شامل چندین بخش و شاخه‌ی مختلف است. ازاین‌رو، مترجمان برای هرکدام از حوزه‌های ترجمه به‌طور اختصاصی آموزش می‌بینند و مشغول به کار می‌شوند. ازجمله مترجمان اختصاصی موارد زیر را می‌توان نام برد:
- مترجم کتبی
- مترجم شفاهی
- مترجم همزمان
- مترجم همراه
- مترجم پیاپی
- مترجم ادبی
- مترجم نوار و فیلم
- مترجم حقوقی و بازرگانی
- مترجم سیاسی و مطبوعاتی
- مترجم مکاتبات و اسناد
- مترجم ورزشی
- · مترجمان متخصص در علوم مختلف (علمی، مذهبی، تاریخی، اجتماعی، کامپیوتر …)
مترجم‌ها بسته به این که برای مراکز مختلف کار بکنند و یا مستقل باشند، به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند:
مترجمان رسمی
این دسته از مترجم‌ها، غالباً پس از به پایان رساندن دوره‌ی دانشگاه و یا گذراندن دوره‌های آموزشی در موسسه‌های آزاد، جذب سازمان‌ها و مراکز مختلف می‌شوند و در ازای کاری که انجام می‌دهند، حقوق دریافت می‌کنند.
مترجمان دورکار و یا آزادکار
برخی از مترجم‌ها به شکل مستقل حرفه‌ی ترجمه را دنبال می‌کنند. این دسته از مترجم‌ها با فعالیت و کسب تجربه، می‌توانند مترجمان موفقی شده و در مقایسه با گروه اولِ مترجمان، از سطح درآمد قابل توجهی نیز برخوردار شوند.
نشر همن، یکی از عمده فعالیت‌های خود را برمبنای بررسی آثار جهانی و ارائه‌ی آنها به زبان فارسی و نیز تولید و انتشار کتاب به زبان‌های مختلف و انتقال و تبادل فرهنگ و ادبیات با سایر ملل قرار داده است. ازاین‌رو، جذب مترجمان فعال و همچنین آموزش مهارت ترجمه به علاقمندان را در دستور کار خود قرار داده است.